‘แม่ซื้อ’ เป็นความเชื่อเรื่องผีแต่โบราณของชาวไทย สมัยก่อนคนไทยเชื่อว่า ทุกสิ่งล้วนเกิดขึ้นมาจากผี ผีเป็นผู้สร้างธรรมชาติ สัตว์นานาพันธุ์ รวมถึงมนุษย์ด้วย ผู้สร้างย่อม หมายถึง ผู้เป็นเจ้าของ สร้างมาแล้วก็มีสิทธิ์จะยึดคืนได้ ฉะนั้น เมื่อเด็กเกิดมาหน้าตาน่ารัก พ่อแม่และคนรอบข้างจึงมักพูดเพื่อเป็นการหลอกล่อไม่ให้ผีเอาเด็กไปว่า หน้าตาน่าเกลียดน่าชังหรือแกล้งทำเป็น ให้คนอื่นมาซื้อลูกของตัวเองไป โดยผู้ที่รับบทบาทเป็นคนซื้อเด็กๆไป ก็ถูกเรียกว่า ‘แม่ซื้อ’ เช่นกัน
ความเชื่อเรื่อง แม่ซื้อ

บางตำนานเล่าว่า แม่ซื้อนั้น เป็นเทวดาที่คอยปกปักษ์รักษาเด็กแรกเกิด ตามตำราวัดโพธิ์ซึ่งเป็น ตำราเก่าแก่มีชื่อเสียงระบุว่า แม่ซื้อมีทั้งหมด 7 ตน ตามวันเกิดเด็ก จันทร์-อาทิตย์ ได้แก่ แม่ซื้อวันจันทร์ มีชื่อว่า ‘วรรณนงคราญ’ ลักษณะหัวเป็นม้า ผิวสีขาวนวล มีถิ่นที่อยู่ คือ บ่อน้ำ ,แม่ซื้อวันอังคาร นามว่า ‘ยักษบริสุทธิ์’ หัวเป็นควายหรือมหิงสา ผิวสีชมพู แหล่งที่อยู่ คือ ศาลเทพารักษ์, แม่ซื้อวันพุธ ชื่อ ‘สามลทัศ’ หัวเป็นช้าง ผิวสีเขียว อาศัยอยู่ ณ ต้นศรีมหาโพธิ์ ,แม่ซื้อวันพฤหัสบดี มีนามว่า ‘กาโลทุกข์’ หัวกวางผิวสี เหลืองอ่อน จะอยู่ตามบ่อน้ำใหญ่หรือสระน้ำ ,แม่ซื้อวันศุกร์มีนามว่า ‘ยักษ์นงเยาว์’ มีหัวเป็นโค ผิวสีฟ้าอ่อน อาศัยอยู่ต้นไทรใหญ่ ส่วนแม่ซื้อวันศุกร์นามว่า ‘เอกาไลย์’ หัวเป็นเสือ กายาสีดำสนิท จะอยู่ที่ศาลพระภูมิ สุดท้ายคือแม่ซื้อวันอาทิตย์ ‘วิจิตรมาวรรณ’ ท่านจะอยู่ที่รังจอมปลวก ศีรษะเป็นสิงห์ กายาสีแดงฉาน ซึ่งแม่ซื้อทุกตนจะมีลักษณะเด่นเหมือนกัน คือ ใส่ชุดสีทอง ถ้าเด็กเกิดวันไหนพ่อแม่จะต้องนำรกของเด็กไปฝังไว้ ในที่ที่แม่ซื้อวันนั้นๆอาศัยอยู่ อย่างเด็กเกิดวันอาทิตย์ก็ต้องเอารกเด็กไปฝังไว้ใกล้รังจอมปลวก แม่ซื้อจึงจะล้มเลิกเอาเด็กไปอยู่ด้วย และคอยปกปักษ์รักษาเด็กจนเด็กมีอายุครบ 12 เดือนหรือหนึ่งปี โดยระหว่างนี้เด็กจะเห็นแม่ซื้ออยู่ตลอด เพราะจิตใจของเด็กนั้นบริสุทธิ์ ทำให้มีเซ้นส์ในการพบเจอสิ่งเหนือธรรมชาติได้ เราจะสังเกตได้จากพฤติกรรมที่เด็กๆมักร้องเสียงดังโดยไม่มีเหตุผลหรือหัวเราะ เล่นอยู่คนเดียว ท่านว่าเด็กกำลังเล่นกับแม่ซื้อ เมื่อเด็กเกิดมาจะมีพฤติกรรมหนึ่งที่ชาวบ้านเรียกว่า เด็กร้อง 100 วัน เป็นการที่เด็กร้องไห้ออกมาไม่มีเหตุผล แต่ในทางการแพทย์เรียกอาการนี้ว่า โคลิค เชื่อว่าเกิดจากการที่เด็กรู้สึกไม่สบายตัว ไม่ว่าจะเป็นลมในท้องเยอะ กินน้อยหรือมากเกินไป แต่ก็ไม่อาจระบุสาเหตุชัดเจนได้

แม่ซื้อ ตามภูมิภาคต่างๆจะมีความเชื่อและพิธีกรรมต่างกัน ในภาคกลางจะมีพิธีทำบัตรแม่ซื้อ ภาคใต้ก็จะทำพิธีทำแม่ซื้อหรือเสียแม่ซื้อ ส่วนในภาคอีสานนั้น มีพิธีรับเด็กขวัญอ่อน ในส่วนของการป้องกันแม่ซื้อนั้น ให้นำภาพหรือรูปปั้นของเท้าเวสสุวรรณ ซึ่งเป็นเจ้าแห่งภูตผีปีศาจ มาไว้ใกล้เปลเด็ก
